การหายใจแบบปราณายามะ คืออะไร

ปราณายามะ เป็นศาสตร์การหายใจ เปรียบเสมือนการ “การเพิ่มพลังชีวิต” เพราะช่วยเพิ่มขนาดปราณและให้พลังแก่ผู้ฝึกโยคะ และผู้ฝึกสมาธิกรรมฐาน การฝึก โยคะ หายใจ ในลักษณะนี้ส่งผลดีโดยตรงต่อร่างกาย จิตใจ ตลอดจนกิจวัตรประจำวันของผู้ฝึกเอง อย่างไรก็ตามควรให้ความสำคัญกับการปฏิบัติปราณายามะและโยคะร่วมกันอย่างสมดุล เพราะหากปราศจากการฝึกลมหายใจแบบนี้แล้ว การทำอาสนะนั้นก็ไม่ต่างอะไรกับการออกกำลังกายธรรมดา

3 รูปแบบ ของการฝึกปราณายามะ

1. ปราณายามะด้วยความร้อน/การกระตุ้นพลังชีวิต

“การหายใจแรง” เป็นหัวใจสำคัญของการฝึก เหตุผลก็เพราะเพื่อกระตุ้นระบบเผาผลาญ ให้มีความตื่นตัว และกำจัดไขมันส่วนเกิน ด้วยความที่การฝึกมีลักษณะที่ต้องหายใจแรงๆ จึงเป็นผลดีต่อผู้ที่มีความดันต่ำ เบาหวาน และไทรอยด์ เพราะขับพิษออกจากร่างกายโดยการไล่คาร์บอนไดออกไซด์ออกทางลมหายใจ ส่งผลให้รอบการหายใจช้าลงหลังฝึก อย่างไรก็ตามการฝึกประเภทนี้ไม่ได้เหมาะกับทุกคน ผู้ที่มีความดันสูง มีภาวะอารมณ์แปรปรวนง่าย เป็นโรคหัวใจ มีความเป็นกรดในร่างกาย ผู้ป่วยหลังผ่าตัด หรือผู้สูงอายุบางรายควรหลีกเลี่ยงการเล่นโยคะ

 

2. ปราณายามะด้วยความเย็น

“การทำให้ใจสงบ” คือหัวใจสำคัญของการฝึก ประโยชน์คือช่วยลดอุณหภูมิของร่างกาย (แม้อยู่ในขณะร้อน) และลดความร้อนที่เกิดขึ้นภายในจิตใจ ทำให้ร่างกายและจิตใจรู้สึกผ่อนคลาย ช่วยลดความรู้สึกโมโหและความหิว ภาวะความเป็นกรดในร่างกายและรักษาแผลต่างๆ บุคคลที่มีภาวะซึมเศร้า ความดันต่ำ เป็นไข้หวัด ภาวะขาดไทรอยด์ ควรหลีกเลี่ยงการฝึกในหมวดนี้

 

3. ปราณายามะเพี่อความสงบใจ

“ดีสำหรับทุกคน” ต้องบอกว่าการฝึกในหมวดนี้ดีสำหรับผู้ฝึกทุกคน ถึงแม้ว่าจะเผชิญกับอาการป่วยอยู่ก็ตาม เพราะผลการฝึกที่ทำให้ร่างกายและจิตใจสงบ มีผลช่วยเยียวยาร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณ ฟื้นฟูและช่วยเสริมการรักษาจึงทำให้ผู้ป่วยหลังผ่าตัดสามารถหายเร็วขึ้นได้

 

ประโยชน์ของการฝึก โยคะ หายใจ หรือแบบปราณายามะ ช่วยทำให้การหายใจของผู้ฝึกสมบูรณ์ขึ้น เพราะเมื่อควบคุมการหายใจให้ลึกและยาวอย่างมีหลักการแล้ว จะทำให้ปอดได้รับออกซิเจนได้อย่างเต็มที่ ผลลัพธ์คือ การเต้นของหัวใจจะช้าลง ความดันลดลง การหมุนเวียนของเลือดจะดีขึ้น ส่งผลไปยังส่วนอื่นๆ ของร่างกาย เมื่อพูดถึงด้านจิตใจ เมื่อสติของเราอยู่ที่การหายใจ สังเกตได้ว่าอาการฟุ้งซ่านต่างๆ ที่เกิดจากความเครียดและความคิดมาก ถึงแม้ว่าความคิดนั้นยังคงอยู่และอาจไม่ได้หายไปสะทีเดียว แต่จะรู้สึกได้ว่าอาการคิดมากนั้นลดลง ผู้ที่มีความเครียด ก็จะมีความรู้สึกที่ผ่อนคลายมากขึ้น และช่วยแก้ปัญหาการนอนไม่หลับได้เป็นอย่างดี การบริหารร่างกายช่วยชะลอความแก่ได้

 

หายใจผิดขณะเล่นโยคะมีผลเสีย

การกำหนดลมหายใจ และวิธีการหายใจเป็นเรื่องสำคัญของการเล่นโยคะ เมื่อฝึกการหายใจแบบปราณายามะแล้ว ระมัดระวังกายหายใจผิดวิธี หรือการหายใจทางปากขณะเล่นที่อาจเกิดขึ้นได้โดยไม่รู้ตัว การหายใจที่ผิดวิธี ในระหว่างเล่นโยคะบอกเลยว่าจะเกิดผลเสียตามมาแน่นอนเมื่ออยู่ในท่าที่ยากขึ้น เพราะเมื่อไหร่ก็ตามที่ผู้ฝึกโยคะ หายใจไม่สม่ำเสมอ กล้ามเนื้อจะไม่ได้รับออกชิเจนเพียงพอที่จะเผาผลาญไขมัน ก็จะส่งผลยาวไปถึงผลลัพธ์ในอนาคต เช่น น้ำหนักไม่ลดลง แขนขา เกร็งสั่น เป็นต้น

 

ซึ่งต่อให้ออกมากหรือออกน้อยก็แทบจะไม่ช่วยอะไรหากยังหายใจผิดวิธีอยู่ ทั้งนี้เมื่อรู้ว่ายังหายใจไม่ถูกต้อง ควรแบ่งเวลามาฝึกปราณายามะด้วยความร้อน, ปราณายามะด้วยความเย็น, ปราณายามะเพี่อความสงบใจ เพื่อรักษาสมดุลลมหายใจ และต้องมีวินัยมากพอ ฝึกอย่างมีสติเป็นประจำทุกวัน กำหนดสติใช้ท้องช่วยหายใจตลอดวัน

 

ประโยชน์ของการฝึกนี้ก็เพื่อรับพลังงานที่เพิ่มขึ้น ระหว่างการฝึกโยคะ ร่างกายจะควบคุมระบบประสาทอัตโนมัติ เพื่อไปควบคุมอารมณ์ ควบคุมการทำงานของจิต จนกระทั่งสามารถควบคุมการลมหายใจให้ นิ่ง สงบ และหายใจ ได้ช้าลง พร้อมทั้งอยู่ในท่าอาสนะต่างๆ ได้นานโดยไม่รู้สึกอึดอัด จึงช่วยให้มีความอดทนดีขึ้น มีสติมากขึ้น มีวงจรพลังชีวิตที่สมดุลขึ้น นอกจากนี้ ประโยชน์ของโยคะ ยังทำให้อวัยวะตลอดจนระบบต่างๆ ในร่างกายทำงานได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น พึ่งพายาทางการแพทย์น้อยลง ฟื้นฟูและพัฒนาตัวเองได้ดีขึ้น

 

ประโยชน์ของการฝึกโยคะแบบปราณายามะ

ปราณายามะหรือการฝึกหายใจแบบโยคะเป็นองค์ประกอบสำคัญของการฝึกโยคะ ประโยชน์บางประการของการฝึกปราณายามะมีดังนี้

• ลดความเครียดและความวิตกกังวล: การฝึกปราณายามะสามารถช่วยให้จิตใจสงบ โยคะยังดีสำหรับคนวัยทอง ลดความเครียดและความวิตกกังวลได้
• ปรับปรุงการทำงานของระบบทางเดินหายใจ: ปราณายามะสามารถช่วยเพิ่มความจุของปอดและการทำงานของระบบทางเดินหายใจ ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับผู้ที่มีภาวะทางเดินหายใจ
• โฟกัสและสมาธิที่ดีขึ้น: การหายใจแบบควบคุมของปราณยามะสามารถช่วยเพิ่มสมาธิและสมาธิได้
• ลดความดันโลหิต: ปราณายามะบางประเภท เช่น การหายใจทางรูจมูกสลับกัน แสดงให้เห็นว่าช่วยลดความดันโลหิตได้
• การย่อยอาหารดีขึ้น: ปราณายามะสามารถช่วยกระตุ้นระบบย่อยอาหารและปรับปรุงการย่อยอาหาร

ด้วยการผสมผสานปราณายามะเข้ากับการฝึกโยคะของคุณ จะได้รับประโยชน์เหล่านี้และส่งเสริมสุขภาพโดยรวมและความเป็นอยู่ที่ดี สิ่งสำคัญคือต้องได้รับคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้แน่ใจว่ามีรูปแบบที่เหมาะสมและปลอดภัย อย่างไรก็ตามช่วงแรกๆ ของการฝึกโยคะที่หายใจแบบปราณายามะในบางคนอาจส่งผลข้างเคียงหลังปฎิบัติ เช่น รู้สึกร้อน เย็น เบา หรือ รู้สึกหนัก มีอาการคัน ก็ไม่ต้องตกใจเพราะจะเกิดเพียงชั่วคราว เหตุเพราะเกิดจากร่างกายอยู่ในกระบวนการขับสารพิษ แต่หากอาการยังไม่ดีขึ้นเมื่อฝึกไปสักระยะ ควรปรึกษาครูโยคะ

 

อ้างอิง

• การหายใจ (ปราณายามะ) : เพื่อพลังชีวิตทั้งกายและใจ. https://www.happinessisthailand.com/2017/08/31/breathing/
• การฝึกลมหายใจ ปราณายามะ หัวใจสำคัญของโยคะ. https://eclipsestudiobkk.com/blog/read/44